بوتاکس معمولا برای درمان برخی بیماری های عضلانی استفاده می شود از طریق فلج موقت برخی از عضلات، باعث رفع چین و چروک می گردد. بوتاکس از نوعی سم به نام سم بوتولینیوم ساخته شده که در دوزهای بالا بسیار خطرناک بوده و توسط نوعی باکتری به نام Clostridium botulinum ساخته می گردد. با اینکه سم بوتولینیوم یک سم بسیار خطرناک است و حتی باعث مرگ نیز می شود، اما استفاده از آن در دوزهای مشخصی، می تواند کاربردهای فراوانی نیز داشته باشد. در ادامه با ما همراه باشید تا در رابطه با نحوه کار بوتاکس ، موارد استفاده و اثرات جانبی و عوارض آن صحبت نماییم.
بوتاکس چیست؟
باکتری Clostridium botulinum که منجر به تولید بوتاکس می گردد، در بسیاری از منابع طبیعی، همچون دریاچه ها، خاک و جنگل ها یافت می شود. همچنین این باکتری را می توان در اندام های روده ای ماهی ها، پستانداران و یا خرچنگ ها، یافت نمود. این باکتری به طور طبیعی بی ضرر بوده و خطری برای دیگر موجودات محسوب نمی شوند اما هنگامی که آن ها به بافت های گیاهی تبدیل می شوند و جمعیت سلولی افزایش پیدا می کند، این باکتری ها می توانند در نقطه ای خاص باعث تولید سمی مهلک و قوی به نام بوتولینیوم شوند که حتی باعث مرگ نیز می شوند. این سم به طور ذاتی، سیستم اعصاب را هدف قرار داده و موجب می شود تا نورون ها نتوانند به طور موثر اقدام به برقراری ارتباط با یکدیگر نمایند.
سم بوتولینیوم یکی از مهلک ترین سم های موجود در سطح کره زمین بوده و طبق برآورد دانشمندان تنها یک گرم از این ماده می تواند جان بیش از 1 میلیون نفر انسان را بگیرد. طبق برآوردها چند کیلوگرم از این ماده می تواند منجر به مرگ تمامی انسان های روی زمین شده و برای همیشه نسل بشر را منقرض سازد. با وجود اینکه سم بوتولینیوم در دوز بالا، یکی از مهلک ترین سم های موجود در زمین میباشد و موجب اختلال در تنفس و در نهایت مرگ افراد می شود، تقاضا برای بوتاکس بسیار زیاد است. در واقع ثابت شده است که استفاده از دوز های مشخصی از سم بوتولینیوم می تواند تاثیرات درمانی فوق العاده داشته باشد.
بوتاکس معمولا برای جوان سازی پوست صورت و از بین بردن چین و چروک ها استفاده می شود.
نحوه کار بوتاکس
سم بوتولینیوم را می توان در دوزهای بسیار پایین به انسان تزریق نمود تا موجب فلج موقت برخی از عضلات شده و مانع رسیدن سیگنال های ارتباطی به آن ها شد.به منظور برقراری ارتباط بین عضلات مختلف بدن، سیستم اعصاب، یک پیام رسان شیمیایی به نام استیل کولین در محل اتصال بافت های عضلانی و نورون ها آزاد می کند. استیل کولین به گیرنده های عصبی بافت های عضلانی متصل شده و باعث ایجاد ارتباط در آن ها می شود.
تزریق سم بوتولینیوم یا بوتاکس باعث می شود که این ماده در بافت های عضلانی آزاد نشود و مانع از انقباض سلول های عضلانی گردد. تزریق بوتاکس مانع از انقباض غیر طبیعی عضلات شده و در نتیجه سختی سلول های عضلانی را کمتر کرده و باعث از بین رفتن چین و چروک به وجود امده به دلیل منقبض شدن بافت های عضلانی می گردد.
بوتاکس در محلول نمک رقیق شده و سپس به بافت عضلانی مورد نظر به صورت مستقیم تزریق می شود. پس از تزریق، معمولا بین 24 تا 72 ساعت طول خواهد کشید تا تزریق، تاثیر خود را نشان دهد. در موارد نادری نیز ممکن است تا 5 روز طول بکشد تا نشانه های بهبودی نمایان شوند. استفاده از بوتاکس در مواردی نیز منع شده است که از جمله آن ها می توان به عدم مصرف این ماده در هنگام بارداری یا سابقه داشتن آلرژی به این مواد، اشاره کرد.
موارد مصرفی سم بوتولینیوم
تزریق بوتاکس معمولا برای درمان و رفع چین و چروک بوجود آمده در پوست استفاده می شود و یک روش درمانی برای جوانسازی پوست و مراقبت از پوست محسوب می شود. علاوه بر جنبه های زیبایی، از بوتاکس در درمان چروک چشم، میگرن، عرق کردن زیاد و مشکلات مثانه نیز استفاده می شود. در حال حاضر از این سم برای درمان بیش از 20 بیماری مختلف استفاده می شود:
- اسپاسم پلک
- اسپاسم عضلات گردن و شانه
- میگرن
- عرق کردن بیش از حد
- استابریسم
- سکته مغزی
- نارسایی در ادرار
- فعالیت زیاد مثانه
- اسپاسم همی فاسیال
- خطوط خفیف بین ابرو
- خطوط کانتال
از جمله مواردی هستند که درمان آن ها با استفاده از بوتاکس تایید شده است. البته برخی از بیماری ها نیز وجود دارد که برای درمان آن ها از بوتولینیوم استفاده می شود که هنوز تاثیر آن ها در درمان، اثبات نشده است.
تزریق بوتاکس معمولا بیشتر در زنان صورت می گیرد با اینحال در مردان نیز انجام می شود.
عوارض جانبی استفاده از بوتاکس
تزریق بوتاکس برای استفاده دارویی معمولا عوارض جانبی چندانی ندارد اما با اینحال دارای تعداد کمی عوارض می باشد که در ادامه به معرفی آن ها خواهیم پرداخت. در موارد نادری نیز ممکن است که بدن بیمار به بوتاکس واکنش منفی نشان داده و باعث بروز اختلالاتی زود گذر در بدن فرد شود. به طور کلی از هر صد تزریق بوتاکس ممکن است یک تزریق با شکست روبرو شده و در نتیجه به درمان پاسخ ندهد و تزریق را بی اثر نماید. به طور کلی عوارضی که ممکن است بعد از تزریق بوتاکس برای بیمار پیش آید عبارتند از:
- درد خفیف و موضعی و ایجاد قرمزی در ناحیه تزریق
- بی حسی
- سردرد
- ایجاد احساس ناخوشایند
- حالت تهوع
- فلج عضلانی خفیف در نزدیکی محل تزریق
- افتادگی خفیف در پلک ها
- ضعف در کنترل پلک پایین چشم
- مشکلات گوارشی
- ضعف گردن
- اضطراب
- اختلال در عملکرد صفرا
- دوگانگی و اختلال در دید
- خون ریزی خفیف
- تاری دید
- کاهش بینایی
- خشکی لب ها
- خستگی
- ایجاد کهیر
- ایجاد جوش
- ایجاد خس خس در صدا
- ورم
عوارض بوتاکس معمولا بسیار نادر بوده و کمتر پیش می آید.
با اینحال درخواست عمل های زیبایی با استفاده از تزریق بوتاکس همچنان رو به افزایش بوده و از سال 2000 تا 2013 بیش از 700 درصد افزایش تقاضا داشته است و پیش بینی می شود این رقم همچنان روی به افزایش داشته باشد. البته بسیاری از عوارض ذکر شده در بالا به دلیل ماهیت خود بوتاکس که خاصیت فلج کنندگی عضلات دارد، پیش خواهد آمد و بعد از مدتی از بین خواهند رفت و جای چندان نگرانی ندارند.