کمبود ویتامین دی عوارض و مشکلات زیادی را در بدن ایجاد می کند که باعث ضعف ماهیچه ها، سستی و بی حالی، خستگی مفرط، عدم تمرکز کافی، چاقی و ایجاد بی قراری در شخصیت می شود. اما شاید موضوع مهم این باشد که بدانیم، ویتامین دی چیست و چه نقشی در سلامت بدن دارد؟
ویتامین دی چیست؟
به طور عامیانه مردم ویتامین دی را با نور خورشید می شناسند و گاهی می بینیم که زنان و مردان میان سال در گوشه ای زیر نور خورشید نشسته اند و اگر از آنها بپرسید چه کاری انجام می دهند؟ می گویند: «در حال جذب ویتامین دی هستند». به نوعی درست می گویند و به نوعی هم اشتباه.
بعضی از متخصصان ویتامین D را یک هورمون استروییدی می نامند. ویتامین D محلول در چربی است یعنی به این معناست که بدن می تواند آن را هنگام مصرف با غذاهای حاوی چربی مانند آووکادو، مرغ و یا کره بادام زمینی جذب کند.
عملکرد ویتامین دی در بدن چیست؟
ویتامین دی به رشد و استحکام استخوانها از طریق کنترل تعادل کلسیم و فسفر کمک می کند. این ویتامین با ایجاد افزایش جذب فسفر و کلسیم از روده‌ها و کاهش دفع از کلیه به متابولیسم استخوانها کمک می‌کند و همچنین از طریق تقویت ژنهای هسته سلول به رشد سلول کمک می کند.
میزان ویتامین دی در مواد غذایی مصرفی ما پایین است و در واقع ما نیاز داریم منابع متعددی مصرف کنیم تا کمبود ویتامین دی را جبران کنیم. نور خورشید برای جذب ویتامین دی موجود در مواد غذایی یک عامل مهم است، پس زمانی که شما در معرض نور مستقیم خورشید قرار می گیرید در واقع دارید به جذب ویتامین دی موجودی بدن خود کمک می کنید.
ویتامین دی برای کنترل بیماری هایی مانند:
۱- بیماریهای قلبی و عروقی۲- فشار خون بالا ۳- کلسترول خون بالا۴- آرتریت روماتوئید ۵- ضعف عضلانی ۶- بیماری ام اس۷- آسم ۸- برونشیت ۹- بیماریهای دهان و دندان مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین ویتامین دی برای تقویت سیستم ایمنی بدن و پیشگیری از بیماریهای خود ایمنی و پیشگیری از سرطان استفاده می‌شود، هر چند که مدارک کافی برای تاثیر ویتامین دی در این بیماری ها وجود ندارد. کمبود ویتامین دی ممکن است بتواند باعث مشکلات هورمونی، ضعف و درد ماهیچه‌ها و سایر مشکلات شود.
کمبود ویتامین دی چه نشانه هایی دارد؟
تا پیش از شروع قرن تازه میلادی هیچ معیار درستی برای سنجش میزان ویتامین D در افراد وجود نداشت و پزشکان با قطعیت نمی توانستند کمبود آن و میزان شیوع آن را برآورد کنند اما در دو دهه اخیر با پیشرفت تکنولوژی امکان سنجش میزان ویتامین D در بدن افراد نشان داد که کمبود آن در افراد زیادی و تقریبا در همه کشورهای دنیا شایع است.
آزمایش خون در حال حاضر تنها راه تشخیص کمبود این ویتامین است. ولی به شکل کلی با مرور علایم و مشکلاتی که کمبود این ویتامین ایجاد می کند، می توان نسبت به رفع و درمان آن اقدام کرد.
نشانه های کمبود ویتامین دی
- درد و ضعف ماهیچه ها
- سردرد و سرگیجه
- عفونت های مکرر
- مشکلات گوارشی
- تعریق بیش از حد
- احساس افسردگی
- چاقی موضعی
- ریزش مو بیش از حد
- خواب ناآرام و بی قراری
- یبوست و اسهال های بی دلیل
در مورد ضعف ماهیچه ها بد نیست که بدانید اگر احساس می کنید این روزها ماهیچه های شما برخلاف سابق از استقامت و شکل ظاهری مناسبی برخوردار نیستند، شاید علت آن کمبود ویتامین D باشد. پس نشانه های دیگر مثل تعریق بیش از حد، یا مشکلات گوارشی را هم اگر دارید، حتما و به طور جدی برای کمبود ویتامین دی خود اقدام کنید.
در مورد سردرد و سرگیجه، این موضوع بیشتر در بین خانوم ها شایع است که احساس سردردهای مکرر دارند. خستگی مفرط را هم به آن اضافه کنید. علاوه بر اینها اکثر خانم ها از عملکرد قوای جسمی مناسب شاکی هستند. زود خسته می شوند و احساس بی قرار می کنند.
داشتن احساس بی قراری و افسردگی یکی از نشانه های کمبود ویتامین D در بانوان است که ادامه به آن می پردازیم.
در مورد مشکلات گوارشی حواستان جمع باشد، اگر وضعیت پزشکی خاصی مانند بیماری سلیاک یا بیماری التهابی روده (IBD) در مورد شما تشخیص داده شده است، یا اگر مشکلاتی مانند سوزش سر دل یا یبوست دارید، ویتامین D می‌تواند موجب کاهش سرعت عبور مواد غذایی در بدن شما شود. همچنین به خاطر داشته باشید که میان مشکلات گوارشی مانند سلیاک و سایر مشکلات سلامت، رابطه‌ای قطعی وجود دارد.
علت کمبود ویتامین دی چیست؟
می توان گفت اینکه ما ساعت های کمی در مقابل نور خورشید قرار داریم، یکی از علت های شایع کمبود ویتامین D در بدن است. همان طور که گفتیم برای جذب ویتامین D بدن نیاز دارد در معرض نور خورشید قرار بگیرد، ویتامین D شبیه هیچ ویتامین دیگری نیست، چون این “پرو هورمون” در پوست با قرار گرفتن نور خورشید تولید می شود.
به طور خاص، خورشید منبع اصلی ویتامین D3 است که این نوعی ویتامین D است که سطح “احساس خوب” را در مغز به نام دوپامین و سروتونین افزایش می دهد. بنابراین عدم قرارگیری در معرض نور خورشید یا دوره های طولانی تر زمانی که در داخل خانه به سر می برد می تواند منجر به علائم کمبود ویتامین D شود.
با این که پرتو های خورشید منبع اولیه ویتامین D هستند، اما ماده مغذی نیز می تواند در غذاهایی مانند ماهی (سالمون، ماهی تن، ماهی آزاد)، میگو، صدف، گوشت گوساله و تخم مرغ پیدا شود.
علت دیگر در کمبود ویتامین D سن است. با افزایش سن، کلیه ها کم تر قادر به تبدیل ویتامین D به شکل فعال خود یعنی calcitriol هستند که می تواند منجر به کمبود ویتامین D شود. توانایی افراد برای جذب ویتامین D با افزایش سن کاهش می یابد.
مشکلات دستگاه گوارش علت بعدی در جذب ویتامین D است. مشکلات در دستگاه گوارش می تواند باعث جذب ناکافی ویتامین D شود.
مسائل دیگری مثل بارداری، کار در فضاهای بسته ، مشکلات روده ای، عدم تحرک کافی و زیاد در خانه ماندن باعث کمبود ویتامین D می شود.