دیابت نوع اول را که در گذشته دیابت وابسته به انسولین می نامیدند. در این نوع از دیابت تخریب سلولی سلول های بتا در پانکراس اتفاق می افتد. در دیابت نوع اول ، پانکراس هیچ انسولینی ترشح نمی کند و بدن فرد که برای ایجاد تعادل در سوخت و ساز نیاز به انسولین دارد، دچار مشکل می شود .
دیابت چیست؟
دیابت یا بیماری قند (یا Diabetes Mellitus) یک اختلال سوخت و سازی (متابولیک) در بدن است. در این بیماری توانایی تولید هورمون انسولین در بدن از بین می رود یا بدن در برابر انسولین مقاوم شده و بنابراین انسولین تولیدی نمی تواند عملکرد طبیعی خود را انجام دهد.
نقش اصلی انسولین در بدن چیست ؟
نقش اصلی انسولین پایین آوردن قند خون توسط سازوکارهای مختلف است. دیابت دو نوع اصلی دارد. در دیابت نوع یک، تخریب سلول‌های بتا در پانکراس منجر به نقص تولید انسولین می‌شود و در نوع دو، مقاومت پیش رونده بدن به انسولین وجود دارد که در نهایت ممکن است به تخریب سلول‌های بتای پانکراس و نقص کامل تولید انسولین منجر شود. در دیابت نوع دو مشخص است که عوامل ژنتیکی، چاقی و کم‌تحرکی نقش مهمی در ابتلای فرد دارند.
در دیابت، سرعت و توانایی بدن در استفاده و سوخت و ساز کامل گلوکز کاهش می‌یابد از این‌رو میزان قند خون افزایش یافته که به‌آن هایپرگلیسمی می‌گویند. وقتی این افزایش قند در دراز مدت در بدن وجود داشته باشد، سبب تخریب رگ‌های بسیار ریز در بدن می‌شود که می‌تواند اعضای مختلف بدن همچون کلیه، چشم و اعصاب را درگیر کند. همچنین دیابت با افزایش ریسک بیماری‌های قلبی عروقی ارتباط مستقیمی دارد؛ لذا غربالگری و تشخیص زودرس این بیماری در افراد با ریسک بالا می‌تواند در پیشگیری از این عوارض مؤثر باشد. تشخیص و همچنین غربالگری دیابت با انجام آزمایش قند خون میسر است.
در دیابت، سرعت و توانایی بدن در استفاده و سوخت و ساز کامل گلوکز کاهش می‌یابد از این‌رو میزان قند خون افزایش یافته که به‌آن هایپرگلیسمی می‌گویند. وقتی این افزایش قند در دراز مدت در بدن وجود داشته باشد، سبب تخریب رگ‌های بسیار ریز در بدن می‌شود که می‌تواند اعضای مختلف بدن همچون کلیه، چشم و اعصاب را درگیر کند. همچنین دیابت با افزایش ریسک بیماری‌های قلبی عروقی ارتباط مستقیمی دارد؛ لذا غربالگری و تشخیص زودرس این بیماری در افراد با ریسک بالا می‌تواند در پیشگیری از این عوارض مؤثر باشد. تشخیص و همچنین غربالگری دیابت با انجام آزمایش قند خون میسر است.
دیابت نوع یک (وابسته به انسولین)
دیابت ناشی از واکنش ایمنی بدن (Type 1A)، یک اختلال ناهمگون ناشی از جهش های (اتوزومال مغلوب و وابسته به X مغلوب) شناخته شده و همچنین توارث چند ژنی/تک ژنی است. این نوع دیابت در کودکان و جوانان شایع تر است. پانکراس ، در بدن افراد مبتلا به دیابت نوع اول ، هیچ انسولینی ترشح نمی کند. انسولین که قرار است گلوکز موجود در غذا را به انرژی تبدیل کند، دیگر نمی تواند قند موجود در خون را وارد سلول ها کند. در رگ ها انباشته می شود و در نتیجه افزایش قند خون گزارش داده می شود.
وقتی قند خون بالا می رود به مرور زمان باعث تاثیرات جبران ناپذیری بر روی اعضای مختلف بدن می شود. با اینکه دیابت نوع اول اغلب در دوره نوجوانی دیده شده، ولی امکان ابتلای به آن در هر سنی وجود دارد.
تشخیص سریع و به موقع این بیماری می تواند از عوارض و مشکلات بعدی هم چون ناراحتی های قلبی، نابینایی، فشار خون بالا ، اختلالات عصبی و نارسایی های کلیوی پیشگیری کند.
علائم دیابت نوع اول چیست ؟
- تکرر ادرار
- پرنوشی
- تشکنی و خشکی دهان به طور غیر طبیعی
- خستگی مفرط یا کمبود انرژی
- خشکی و خارش پوست
- از بین رفتن حس بخش های انتهایی اندام ها یا احساس گزگز و مورمور در آنها
علت ابتلا به دیابت نوع اول چیست ؟
دیابت نوع اول ممکن است به دلیل استعداد ژنتیکی باشد. همچنین معیوب بودن سلول های بتا در پانکراس نیز می تواند دلیلی بر ابتلای فرد به دیابت نوع یک باشد.
ابتلا به دیابت نوع یک فرد را با خطرات زیادی روبرو می کند. بسیاری از این خطرات از آسیب دیدگی مویرگ‌های چشم (رتینوپاتی دیابتی)، سیستم عصبی (نوروپاتی دیابتی) و کلیه‌ها (نفروپاتی دیابتی)، منشا می‌گیرند. البته مشکلات جدی تری هم هستند که از آنها می توان به بیماری های قلبی و سکته اشاره کرد.
تنها روش کنترل دیابت نوع یک، تزریق انسولین در لایه چربی زیر پوست است. انواع مختلفی از انسولین در بازار موجود است. پمپهای انسولین روشی برای تزریق انسولین هستند که نزدیکترین حالت ممکن به ترشح طبیعی انسولین از لوزالمعده است.
خود دستگاه پمپ تقریبا به‌اندازه کف دست است. هر پمپ از سه قسمت تشکیل شده است؛ یک مخزن قابل تعویض انسولین که در داخل دستگاه قرار دارد و مجموعه تزریق که شامل یک سوزن مخصوص و لوله لاستیکی رابطی است که سوزن را (که در زیر پوست قرار دارد) به مخزن انسولین متصل می کند. هر پمپ دارای برنامه ای است که به‌‌طور خودکار غلظت متناسبی از انسولین را در طول ۲۴ ساعت به زیر پوست تزریق می کند.
زمان و مقدار انسولین مورد نیاز برای وعده های غذایی نیز توسط فرد دیابتی تنظیم می شود. پمپهای جدید به‌راحتی می توانند بر اساس میزان قند خون فعلی و مقدار کربوهیدرات غذا و حتی مدت زمانی که از تزریق قبلی گذشته است،
مقدار انسولین مورد نیاز برای تزریق در وعده کنونی غذا را محاسبه کنند. همچنین این پمپها دارای زنگ خطر نیز هستند و به عنوان مثال در صورت فراموش کردن تزریق انسولین و یا قطع جریان انسولین به فرد دیابتی هشدار می دهند. مهمترین مانع در استفاده از پمپهای انسولین قیمت بسیار زیاد آنهاست.
تغذیه چه تاثیری در دیابت نوع اول دارد؟
برای جلوگیری از بروزهیپوگلیسمی(کاهش قند خون) از حذف وعده های غذایی باید پرهیز شود.
- هدف این است كه قند خون ناشتا بین 180-120 میلی گرم در دسی لیتر و موقع خواب 140-100 میلی گرم در دسی لیتر حفظ شود.
- برای افرادی كه انسولین دریافت می كنند، جلوگیری از افزایش وزن، مسئله ی مهمی است. انسولین درمانی امكان اضافه وزن را افزایش می دهد. انجام فعالیت فیزیكی منظم، بهترین راه برای جلوگیری از افزایش وزن ناشی از مصرف انسولین است.
- برای صرف میان وعده هایی كه در برنامه غذایی در نظر گرفته نشده اند، هم احتیاج به تزریق انسولین است.
- برای جلوگیری از هیپوگلیسمی، توزیع كالری در طول روز اهمیت دارد. یك الگوی رایج این است كه 20درصد كل كالری روزانه به صبحانه، 35 درصد به ناهار،30 درصد به شام و 15 درصد به وعده ی آخر شب اختصاص داده شود. وعده ی قبل از خواب، برای جلوگیری از هیپوگلیسمی در هنگام خواب توصیه می شود.
- با این وجود ممكن است برای هر فرد و هر سبک زندگی، توزیع متفاوتی از كالری انجام شود. در مورد توزیع كربوهیدرات ها، بهتر است در هر وعده غذایی 5-2 واحد كربوهیدرات (حدود 60 گرم) مصرف شود.
در كل برای افرادی كه وزن نرمال و فعالیت متوسط دارند، 30 کیلو کالری به ازای كیلوگرم وزن در روز، برای افراد كم فعالیت كه هدف كاهش وزن دارند 25 کیلو کالری به ازای کیلوگرم وزن در روز و به منظور افزایش وزن 35 کیلو کالری به ازای کیلوگرم وزن بدن، انرژی توصیه می شود.
كروم عنصری است كه از آن به عنوان ( فاكتور تحمل گلوكز ) یاد می شود و روی عملكرد انسولین تأثیر می گذارد. در حیوانات آزمایشگاهی كمبود كروم باعث افزایش قند، كلسترول و تری گلیسیرید خون می شود. با این وجود، مصرف مكمل كروم در بهبود سطح قند و چربی خون در افراد دیابتی از نظر علمی هنوز مورد تایید نیست و در دست مطالعه است و به نظر می رسد كه بسته به درجه ی كمبود كروم و مقدار تحمل گلوكز، پاسخ افراد دیابتی به مكمل كروم متفاوت باشد. تجویز مكمل كروم فقط در صورت وجود علائم كمبود این عنصر، توصیه می شود.
- در افرادی كه قند خون در آنها كنترل نمی شود و یا آنهایی كه دیورتیك(داروی ادرار آور) دریافت می كنند، مكمل منیزیوم مفید است. كمبود منیزیوم باعث كاهش حساسیت به انسولین می شود. منیزیوم كوفاكتور بسیاری از واكنش های گلیكولیتیك است.
- از آنجایی كه ویتامین C و گلوكز در جذب با هم رقابت می كنند، افزایش سطح ویتامین C پلاسما می تواند با كاهش جذب گلوكز همراه باشد. بعضی محققین مصرف 600-200 میلی گرم ویتامین C و 100IU ویتامین E (به عنوان آنتی اكسیدان) را توصیه می كنند. در افرادی كه نوروپاتی (اختلالات عصبی) خفیف تا متوسط دارند، دوز فارماكولوژیك ویتامین E باعث بهبود هدایت عصبی می شود.
- مصرف سیر در مقادیر زیاد به نظر می رسد باعث كاهش قند و چربی خون در افراد دیابتی می شود.
- دیده شده كه سلنیوم خطر بیماری های قلبی عروقی و پرفشاری خون را می كاهد.
- پتاسیم اغلب باعث كاهش فشارخون می شود و دیده شده كه كمبود پتاسیم عدم تحمل گلوكز را وخیم تر می كند.
- وانادیوم در یك سری مطالعات دیده شده كه در افراد دیابتی حساسیت به انسولین را افزایش داده و نیاز به انسولین را كاهش می دهد.